Դաջվածքները աշխարհով մեկ հայտնի են որպես մասսայական մշակույթի բաղկացուցիչ մաս:  Սակայն շատ երկրներում նրանք համարվում են հնագույն ավանդույթների մի մաս և վաղուց դարձել են բազմաթիվ գիտնականների ուսումնասիրության առարկա:  Նման մի ուսումնասիրություն իրականացվել է  2015 թվականին Մումտազ Ֆիրատի կողմից, ով իր աշխատության համար ֆոլկլորագիտության ոլորտում արժանացել է մրցանակի: Ստորև ներկայացնում ենք ձեզ նրա կողմից կատարված ուսումնասիրությունը`

Համառոտ ակնարկ դաջվածքների վերաբերյալ

Դաջվածք են անվանում մարդու մաշկի վրա գտնվող մշտական նկարը կամ նշանը, որը ստանում են մաշկի ծակոտիները ներկով լցնելու միջոցով: Ներկանյութը քսում են մաշկին սրածայր առարկայով:  

Դաջվածքը բազմաթիվ իմաստներ ունի: Այն ծառայում է և' որպես զարդ, և որպես պաշտպանություն չար ուժերից, և' որպես թալիսման:  Հարավ-արևելյան Թուրքիայի բնակիչները սովորաբար դաջվածքներ են անում, որպեսզի դրանք ծառայեն որպես զարդարանք և որպես չար աչքից պաշտպանություն: Հատկանշական է այն փաստը, որ որպեսզի դաջվածքները ծառայեն որպես համայիլ, ներկանյութի մեջ կարող են ավելացնել օրինակ  մայրական  կաթ:

1991թվականին Ալպերում հայտնաբերվել է 5300 տարի առաջ ապրած սառցեմարդ Էտցիի մումիան:  Այն թույլ է տալիս որոշակի պատկերացում կազմել այն մասին, թե ինչ տեսք ուներ մարդը քարե և բրոնզե դարաշրջանում` նրա մարմնի վրա հայտնաբերվել է 57 դաջվածք:  Հետաքրքիր է, որ բոլոր դաջվածքները գտնվում էին այնպիսի կետերում, որոնք չինական բժշկության մեջ օգտագործում են թերապևտիկ ասեղնաբուժության համար:   

Էտցի մումիայի վրա հայտնաբեմրված դաջվածքները / Journal of Cultural Heritage

Սառցե մարդից բացի, դաջվածքների հետքեր են հայտնաբերվել նաև Եգիպտոսում և Ասիայում գտնված մումիացված մարմինների վրա:  Սա ապացուցում է, որ գոյություն ուներ ավանդույթ, ըստ որի դաջվածքներ էին կրում իշխող դասին պատկանող մարդիկ: Սակայն, սա չի նշանակում, որ սոցիալական այլ դասին պատկանող մարդիկ չէին կարող դաջվածքներ ունենալ:

Դաջվածքներ եգիպտական մումիայի վրա / Journal of Archaeological Science

Հին հույն պատմաբան Հերոդոտոսը գրում է, որ Թրակիայում (նահանգ Հռոմեական կայսրությունում) դաջվածքները համարվում էին ազնվականության նշան:  Գոյություն ուներ կարծիք, որ առանց դաջվածքների մարդը կարող է չարիք բերել:  Այսինքն` ազնվական դասի ներկայացուցիչները դաջվածքներ էին անում ի նշան այն բանի, որ նրանք ավելի  ազնվազարմ են, քան այլ դասի ներկայացուցիչները:   

Օկեանիայի որոշ կղզիներում դաջվածքները նաև արտոնության նշան էին համարվում:  Սակայն ոչ բոլոր դաջվածքները, այլ դրա մի քանի ձևերը:  Մինչ ունևոր դասի ներկայացուցիչները կարող էին դաջվածքներ անել մարմնի ցանկացած հատվածներում,  չունևոր խավը կարող էր դաջվածքներ անել միայն մարմնի սահմանափական հատվածում, քանի որ դաջվածք անելը բավականին թանկ պրոցեդուրա էր: Այսպիսով հին ժամանակներում դաջվածքը օգտագործում էին հիերարխիկ սոցիալական համակարգում դրսևորվելու համար:

Դաջվածքների վերաբերյալ պատմությունը մենք կարող ենք քաղել նաև այլ աղբյուրներից, օրինակ` անտիկ գրողների աշխատություններից: 15 անտիկ գրողներ նշում են, որ դաջվածքը հայտնի է թրակիացիների, հին հույների, գալլերի, գերմանացիների և բրիտանացիների շրջանում:  Հին Հռոմում դաջվածքներ անում էին ստրուկներին և հանցագործներին: Քրիստոնեության ընդունումից հետո եվրոպական պետություններում դաջվածք անելը արգելվեց, սակայն այն կրելու ավանդույթը շարունակեցին մյուսները, հատկապես Մերձավոր Արևելքի ժողովուրդը:

Մուհամմեդի կառավարման օրոք արաբների մոտ դաջվածք անելը համատարած բնույթ էր կրում. այդպես է նշված բազմաթիվ աղբյուրներում:  Սակայն մարգարեն բացասական վերաբերմունք ուներ մարմնի վրա արված նկարներին, ուստի շատ արաբ հեղինակներ այդ թեման ներկայացնում էին բացասական տեսանկյունից:  Սակայն, չնայած արգելքներին, դաջվածքները երկար ժամանակ առկա էին արաբ ժողովրդի կյանքում: Այդ աղբյուրներում նշվում է, որ դաջվածքների պատմությունը սկիզբ է առնում Ալժիրում (այն ժամանակ Օսմանյան կայսրության մի մասը) և Ստամբուլ է բերվել ալժիրցի նավաստիների կողմից XVII դարում:

Եվրոպացիները կրկին վերադարձան դաջվածքներ անելու արվեստին մեծ նվաճումների ժամանակ` բախվելով ամերիկացի հնդկացիների և պոլինեզացիների հետ:  «Դաջվածք /տատու/» բառը եվրոպական լեզվաընտանիք է եկել Տահիտի կղցուց` այն գրառել է ճանապարհորդ Ջեյմս Կուկը 1796 թվականին կատարած ուղևորության ժամանակ:

Աշխարհի տարբեր մասերից տարբեր պատմական ժամանակաշրջաններում հավաքագրված վերոնշյալ տեղեկատվությունը ցույց է տալիս, որ չնայած կիրառման տեխնիկայի և խորհրդանիշների տարբերություններին` դաջվածքները համընդհանուր երևույթ էին և ունեին մեկ ընդհանուր նշանակություն` կրոնական:

Դաջվածքներն ու հավատը

Գոյություն ունեն բազմաթիվ ապացույցներ, որ ավանդական դաջվածքները կապված են հավատի հետ անբացատրելի քողով. շատ մարդկանց գիտակցության մեջ նրանք ունեն կախարդական/կրոնական հատկություններ, իսկ նրանց կրողը ստանում է հատուկ արտոնություններ:  Օրինակ`եղջերուով դաջվածքը որսի ժամանակ ծառայում էր որպես օգնական, եղջերուի միսը այն ժամանակ սննդի անբաժանելի աղբյուր էր:

Ագրարային հեղափոխության մեկնարկով, որը մարդկության զարգացման կարևոր փուլերից է, մարդկանց գիտակցության մեջ զգալի փոփոխություններ են տեղի ունենում, որոնք իմաստային առումով ազդում են նաև դաջվածքների վրա:  Այս փոփոխությունները հանգեցնում են նոր մտածելակերպի ձևավորմանը, որը արմատապես տարբերվում էր նախնադարյան մարդուց:

Ուժի հանդեպ հավատի և ընդհանուր առմամբ կենդանիների, բույսերի ունեցած ազդեցությունը փոխարինվեց հավատ այն ուժի նկատմամբ, որը վերահսկում է բնության բոլոր գործընթացները: Այսպիսով մարդիկ հայտնաբերեցին Աստծուն և բազմաստվածությունից անցում տեղի ունեցավ դեպի միաստվածություն:   Միաստվածային կրոնների առաջացումը բացասաբար է անդրադարձել դաջվածքների ավանդույթի վրա` այդ կրոնները հավանություն չէին տալիս մարմնի վրա պատկերներին` համարելով դրանք հեթանոսական հավատքի տարրերից մեկը:

Կրոնական հասկացությունները մեծապես ազդել են դաջվածքների բնույթի վրա` նրանք թելադրում են, թե որ խորհրդանիշները կարելի է դրոշմել մարմնի վրա, իսկ որոնք ոչ, կամ էլ ամբողջովին արգելում են դաջվածք անելը:

Թուրքիայում դաջվածքների պատմության վերաբերյալ որոշ ուսումնասիրություններ

Դաջվածքների պատմության վերաբերյալ առաջին ուսումնասիրությունները տպագրվել են1975 թվականին բանահյուսությանը նվիրված թուրքական ամսագրում:  Ուսումնասիրության հեղինակն է Աբդուլ Քադիր Գյուլերը, նա հոդվածը տպագրել է «Դաջվածքների ծագումը Մարդինում, Քըզըլթեփե գավառ»: Ըստ Աբդուլ Քադիր Գյուլերի` այդ դաջվածքները առաջացել են Աֆրիկայում և Ասիայում:  Քանզի մշակութային սահմանները խիստ աղավաղվել են, ուստի դաջվածքի ճշգրիտ ծագումը հնարավոր չէ սահմանել:   Միջագետք, Իրան, Սիրիա, Եգիպտոս, Հնդկաստան` մենք երբեք չենք կարողանա սահմանել որտեղից և ինչից է սկսվել այդ մշակութային հոսքը, քանի որ մշակութային բոլոր հետքերը վաղուց խառնվել են իրար:  Միակ բանը, որ կարող ենք վստահ ասել, այն է, որ  հատկապես Թուրքիայի հարավ-արևելքում, Իրաքի հյուսիսում, Իրանի հյուսիս-արևմուտքում, Սիրիայի հյուսիսում մարմնի վրա դաջվածք անելու ավանդույթը պահպանելու մեջ իրենց դերակատարումն ունեն այդ շրջաններում բնակվող քոչվորները:

Աղբյուր` Mümtaz Fırat "Kaybolan İzler-Güneydoğu’da Geleneksel Dövme ya da Dek ve Dak."

Թարգմանել է Աննա Մովսիսյանը: